ကာရန္အေၾကာင္း

(၂)ကာရန္၊ အသံ
ကာရန္ဆိုတာ ကာရႏၲ ဆိုတဲ့ ပါဠိစကားကေန ဆင္းသက္လာပါတယ္။ အကၡရာရဲ့အဆံုးသတ္ (ဒါမွမဟုတ္) အဆံုး အကၡရာ လို႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။ ကဗ်ာမွာဆိုရင္ေတာ့ အကၡရာအခ်င္းခ်င္း အသတ္တူ (သို႔မဟုတ္) အသံတူ စပ္ထားတဲ့ စာလံုးေတြကို ဆိုလုိပါတယ္။ အရင္ အခန္းမွာေရးခဲ့သလို ကဗ်ာတပုဒ္မွာ အသံကာရန္၏ေကာင္းျခင္း (သဒၵါလကၤာရ) နဲ႔ အဓိပၸါယ္၏ေကာင္းျခင္း (အတၴာလကၤာရ) ႏွစ္မ်ိဳးလံုး႐ွိရပါမယ္။ ဒါေပမယ့္ ကာရန္ကိုက္ေအာင္ လို႔ဆိုၿပီး အဓိပၸါယ္ေတြ လိုက္ေျမာသြားတာမ်ိဳးေတာ့ မျဖစ္ရပါဘူး။ ကိုယ္လိုခ်င္တဲ့ အဓိပၸါယ္ေနာက္ကိုသာ ကာရန္ကိုက္ေအာင္ လိုက္ၿပီးေရးရမွာပါ။ အဲဒီလိုမွမဟုတ္ရင္ အရင္ ေဆာင္းပါးမွာ ျပခဲ့တဲ့ ကဗ်ာေတြလို ကာရန္သာမွန္ၿပီး ဘာအဓိပၸါယ္မွ မ႐ွိတဲ့ ကဗ်ာေတြျဖစ္ကုန္ပါလိမ့္မယ္။ ကာရန္အေၾကာင္းေျပာရင္း အလ်ဥ္းသင့္လို႔ နေဘ အေၾကာင္းပါ နည္းနည္းမိတ္ဆက္ပါရေစ။ နေဘ ဆိုတာ 'နံေဘး' ဆိုတဲ့ စကားလံုးကေနဆင္းသက္လာတယ္လို ့ ဆုိၾကပါတယ္။ အ႐ြယ္တူပ်ဥ္ခ်ပ္ ေတြကို နံေဘးခ်င္း (အလ်ားလိုက္) ယွဥ္စပ္ထားသလို အပိုဒ္ႏွစ္ခုကို ေဘးခ်င္းစပ္ဟပ္ဖဲြ႔ႏြဲ႔ထားတာကို နံေဘးစပ္၊ အဲဒီကေန နေဘစပ္လို ့ေခၚၾကပါတယ္။ ဥပမာ အခ်ဳပ္တန္းဆရာေဖ ေရးခဲ့တဲ့ ပန္းခ်ီမႏုိင္ ေလးခ်ိဳးလတ္ မွာဆိုရင္ ...
ေ႐ႊပဒံုၾကာအခ်ပ္ကုိ၊ ေလအဟုန္လာၿပီးဟပ္စဥ္က .. စခန္းေနာ္လိုရာကြန္႔ႏုိင္တဲ့၊ မန္းေပၚမွာ ကိုၾကာညြန္႔ေသာ္မွ ... ဆိုတာေတြဟာ နေဘစပ္ေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဆိုလုိတာကေတာ့ ကာရန္ဟာ စာလံုးတစ္လံုးပဲ အသံထြက္ (သို႔မဟုတ္) အဆံုးသတ္စာလံုးေပါင္း တူပါတယ္။ နေဘ ကေတာ့ စာလံုးတစ္လံုးထက္ပိုၿပီး တူရပါတယ္။ နေဘစပ္နည္း ၈ မ်ိဳးေတြ႔ရပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္း အစပ္၊ အဟပ္ အပိုင္းမွာဆက္လက္ၿပီးေဖၚျပေပးပါ့မယ္။ ကာရန္ကိုျပန္ဆက္ရရင္ အကၡရာ၊ ပုဒ္၊ ၀ါက် တို႔ရဲ႕အဆံုးမွာ႐ွိတဲ့ ျမန္မာ သရေတြကိုေခၚပါတယ္။ ဒီေတာ့ ဒီကာရန္ေတြကို
(1) ၀ဏၰ ကာရန္ - အကၡရာအဆံုးမွာ႐ွိတဲ့ ကာရန္
(2) ပဒ - ပုဒ္ရဲ့အဆံုးမွာ႐ွိတဲ့ကာရန္
(3) ၀ါက် - စာေၾကာင္းအဆံုးမွာ႐ွိတဲ့ကာရန္
ဆုိၿပီး ခဲြျခားထားပါတယ္။ ဒါကေတာ့ သိသာေစဖို႔သာ ေဖၚျပျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ကဗ်ာေရးရာမွာ အဲဒီလို အေသးစိတ္ ခဲြျခားၾကည့္ဖို႔ အၿမဲမလိုအပ္ပါဘူး။ သိထားရင္ေတာ့ေကာင္းပါတယ္။ ကဗ်ာအတြက္ တျခားအေရးႀကီးတဲ့ အသံရွိန္ (မၾတာ)၊ ဌာန္ (ဌာန)၊ က႐ိုဏ္း (ကရဏ)၊ ပယတ္ (ပယတန) ဆိုတာေတြ ႐ွိပါေသးတယ္။ အခုအထိ စကားေျပာရင္ ဌာန္က႐ိုဏ္းက်က် ေျပာတတ္တယ္ ဆိုၿပီး ခ်ီးမြမ္း ေနတာေတြ ၾကားဖူးၾကမွာပါ။ ဒါေပမယ့္ အဲဒါေတြ အကုန္ အေသးစိတ္ေလွ်ာက္ေရးေနရင္ လိုရင္းျဖစ္တဲ့ ျမန္မာကဗ်ာပံုစံေတြနဲ႔ ကာရန္ေတြအေၾကာင္း ေရာက္ေတာ့မွာမဟုတ္လို႔ အလ်ဥ္းသင့္မယ္ဆုိရင္ ေနာက္မွ ဒါေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး သီးသန္႔ ေဆာင္းပါးတစ္ပိုဒ္ ထပ္ေရးပါ့မယ္။ ('မၾတာ' ဆိုတာ အသံ႐ွိန္ကို တိုင္းတာတဲ့ ျမန္မာယူနစ္ (Dimensional Unit) ျဖစ္ပါတယ္။ မ်က္စိတမွိတ္၊ လွ်ပ္တျပက္၊ ႏြားႏို႔တၫွစ္စာကာလကို တစ္မၾတာ ၾကာတယ္လို႔ တိုင္းတာပါတယ္။) အဲဒီေတာ့ ကာရန္ကိုျပန္ေကာက္ရရင္ ျမန္မာသရ (ျမန္မာကာရန္) ေတြဟာ အက်ဥ္းအားျဖင့္ ၁၆ ပါး၊ အက်ယ္အားျဖင့္ ၆၄ ပါး ႐ွိပါတယ္။ အက်ဥ္း (၁၆) ပါးျဖစ္တဲ့ မူလကာရန္ေတြကေတာ့
(1) အ - ကာရန္
(2) ဣ (အိ) - ကာရန္
(3) ဥ (အု) - ကာရန္
(4) ဧး (ေအ့) - ကာရန္
(5) အဲ (အယ္) - ကာရန္
(6) ေအာ (ၾသ) - ကာရန္
(7) အက္ - ကာရန္
(8) အင္ - ကာရန္
(9) အစ္ - ကာရန္
(10) အည္ - ကာရန္
(11) အဥ္ - ကာရန္
(12) အတ္ - ကာရန္
(13) အန္ - ကာရန္
(14) အပ္ - ကာရန္
(15) အမ္ - ကာရန္
(16) အို (အို၀္) - ကာရန္ တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီ မူလကာရန္ (၁၆) ပါးကမွ ထပ္ၿပီး ပြားလိုက္တဲ့အခါ ကာရန္ငယ္ အက်ယ္ (၆၄)ပါး ျဖစ္လာ ပါတယ္။
(1) အ - ကာရန္ - အ၊ အာ၊ အား ..... ၃ လံုး
(2) ဣ - ကာရန္ - အိ၊ အီ၊ အီး ....... ၃ လံုး
(3) ဥ - ကာရန္ - ဥ၊ ဥဴ၊ ဥဴး (အု၊ အူ၊ အူး) ........ ၃ လံုး
(4) ဧး - ကာရန္ - ေအ၊ ေအ့၊ ေအး ........ ၃ လံုး
(5) အဲ - ကာရန္ - အဲ၊ အဲ့၊ အဲး ....... ၃ လံုး
(6) ေအာ - ကာရန္ - ေအာ္၊ ေအာ့၊ ေအာ ........ ၃ လံုး
(7) အက္ - ကာရန္ - အက္၊ ေအာက္၊ အိုက္ ...... ၃ လံုး
(8) အင္ - ကာရန္ - အင္၊ အင့္၊ အင္း၊ ေအာင္၊ ေအာင့္၊ ေအာင္း၊ အိုင္၊ အုိင့္၊ အုိင္း .......... ၉ လံုး
(9) အစ္ - ကာရန္ - အစ္ ....... ၁ လံုး
(10) အည္ - ကာရန္ - အည္၊ အည့္၊ အည္း ....... ၃ လံုး
(11) အဥ္ - ကာရန္ - အဥ္၊ အဥ့္၊ အဥ္း ....... ၃ လံုး
(12) အတ္ - ကာရန္ - အတ္၊ အိတ္၊ အုတ္ ....... ၃ လံုး
(13) အန္ - ကာရန္ - အန္၊ အန္႔၊ အန္း၊ အိန္၊ အိန္႔၊ အိန္း၊ အုန္၊ အုန္႔၊ အုန္း ....... ၉ လံုး
(14) အပ္ - ကာရန္ - အပ္၊ အိပ္၊ အုပ္ ....... ၃ လံုး
(15) အမ္ - ကာရန္ - အမ္၊ အမ္႔၊ အမ္း၊ အိမ္၊ အိမ္႔၊ အိမ္း၊ အုမ္၊ အုမ္႔၊ အုမ္း ....... ၉ လံုး
(16) အို - ကာရန္ - အို၊ အို႔၊ အုိး (အို၀္၊ အို႔၀္၊ အုိ၀္း) ....... ၃ လံုး
ဒီ ကာရန္ေတြထဲမွာ ေသးေသးတင္သံ (-ံ) မပါဘဲျဖစ္ေနပါတယ္။ ကဗ်ာဖဲြ႔နည္းနိသ်ည္း စာအုပ္ထဲမွာေတာ့ ဒီ ကာရန္ (၆၄) ပါးကိုဘဲ ျပထားေပမယ့္ ကဗ်ာ့စြယ္စံုက်မ္း ထဲမွာေတာ့သီးျခားေဖၚျပထားတာ မေတြ႔ပါဘူး။ အဲဒီအစား ျမန္မာသရ အက်ယ္ (၆၈)လံုးကိုသာ ေဖၚျပထားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေသးေသးတင္ (နိဂၢဟိတ္) ကို မသတ္ (မ္) နဲ႔ အတူတူယူရမယ္လို႔ေတာ့ အသတ္ အခန္းမွာ သီးျခားေဖၚျပထားတာေတြ႔ရတဲ့အတြက္ အံ၊ အံ့ ကာရန္ဟာ အမ္၊ အမ့္ ကာရန္နဲ႔ အတူတူဘဲ လို႔ မွတ္ရပါမယ္။
အသံ အေၾကာင္းကိုလည္း နားလည္ရပါလိမ့္မယ္။ အေပၚက ကာရန္ ၆၄ပါးကို တက္သံ၊ သက္သံ၊ ျမင့္သံ၊ တုိင္သံ ဆိုၿပီး အသံေလးမ်ိဳး ခဲြထားပါတယ္။ ဒီအသံေတြကိုမွ ဂ႐ုသံ (ေလးေလးလံလံ ေႏွးကန္ျပင္းတဲြ အ႐ွည္ဆဲြ ႐ြတ္ဖတ္ရတဲ့ အသံ) နဲ႔ လဟုသံ (ေပါ့ေပါ့ျမန္ျမန္ မေႏွးကန္ဘဲ သံမွန္ျဖင့္ဆိုရေသာ အသံ) ဆိုၿပီး ျပန္ခဲြထားပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ အသံေလးမ်ိဳးကို အရင္စၾကည့္ရေအာင္။
(1) တက္သံ (၁၈) ပါး
(2) သက္သံ (၁၈) ပါး
(3) နိမ့္သံ (၁၈) ပါး
(4) တိုင္သံ (၁၀) ပါး ... ဆိုၿပီး စုစုေပါင္း (၆၄) ပါး ျပန္ခဲြထားပါတယ္။
တက္သံ (၁၈) ပါး
ေအာက္ျမစ္ နဲ႔ ၀စၥေပါက္ မပါတဲ့အသံေတြကို တက္သံလို႔ေခၚပါတယ္။ ဒီအသံေတြဟာ ဆဲြဆဲြငင္ငင္၊ ႐ွည္႐ွည္လ်ားလ်ား၊ ျမည္ျမည္ဟိန္းဟိန္း၊ ျပင္းျပင္းျပျပ ႐ြတ္ရပါတယ္။
အာ၊ ဤ (အီ)၊ အူ၊ ေအ (ဧ)၊ ေအာ္ (ေၾသာ္)၊ အင္ ........ (၆) လံုး
အဥ္၊ အည္၊ အန္၊ အမ္၊ အိန္၊ အိမ္ ........ (၆) လံုး
အုန္၊ အုမ္၊ အယ္၊ ေအာင္၊ အိုင္၊ အို၀္(အို) ........ (၆) လံုး
တက္သံေတြကို ညာသံႀကီး၊ မူလသံ၊ ပကတိသံ လို႔လဲေခၚပါတယ္။ အသံ႐ွိန္အေနနဲ႔ (႐ြတ္ဆိုတဲ့သူ အေပၚမူတည္ၿပီး) ႏွစ္မၾတာခဲြ ကေန သံုးမၾတာ ေက်ာ္အထိ ႐ြတ္ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
သက္သံ (၁၈) ပါး
ေအာက္ျမစ္ပါတဲ့အသံေတြနဲ႔ ေအာက္ျမစ္မပါေပမယ့္ ပါသလိုဘဲ ဆိုရတဲ့အသံေတြကို သက္သံလို႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီအသံေတြဟာ အားမထုတ္ရဘဲ ႐ြ႐ြကေလး၊ သာသာျဖည္းျဖည္းေလး ႐ြတ္ရပါတယ္။
အ (အာ့)၊ ဣ (အိ)၊ အု (ဥ)၊ ေအ့ (ဧ့)၊ ေအာ့ (ေၾသာ့)၊ အင့္ ........ (၆) လံုး
အဥ့္၊ အည့္၊ အန္႔၊ အမ့္၊ အိန္႔၊ အိမ့္ ........ (၆) လံုး
အုန္႔၊ အုမ့္၊ အယ့္ (အဲ့)၊ ေအာင့္၊ အိုင့္၊ အို၀့္(အို႔) ........ (၆) လံုး
သက္သံေတြကို ဘယ္သံ၊ ခ်သံ၊ ေအာက္သံ၊ သံမ၊ ေအာက္ျမစ္သံ လို႔လဲေခၚပါတယ္။ အသံ႐ွိန္အေနနဲ႔ (႐ြတ္ဆိုတဲ့သူ အေပၚမူတည္ၿပီး) တစ္မၾတာခဲြ အထိ ႐ြတ္ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
နိမ့္သံ (၁၈) ပါး
တက္သံေတြကို ၀စၥေပါက္ ထည့္လိုက္တဲ့အသံေတြကို နိမ့္သံလို႔ေခၚပါတယ္။ ဒီအသံေတြဟာ အသံ႐ွည္႐ွည္ကိုလည္းမစြန္႔လႊတ္ဘဲ ျပတ္ျပတ္နဲ႔ တင္းတင္းမာမာ ႐ြတ္ရပါတယ္။
အား၊ အီး၊ အူး၊ ေအး (ဧး)၊ ေအာ (ၾသး)၊ အင္း ........ (၆) လံုး
အဥ္း၊ အည္း၊ အန္း၊ အမ္း၊ အိန္း၊ အိမ္း ........ (၆) လံုး
အုန္း၊ အုမ္း၊ အယ္း (အဲ)၊ ေအာင္း၊ အိုင္း၊ အို၀္း(အိုး) ........ (၆) လံုး
နိမ့္သံေတြကို ညာသံငယ္၊ သံဖို၊ ၀သဇၨနီသံ လို႔လဲေခၚပါတယ္။ ၀သဇၨနီ ဆိုတာ ၀စၥေပါက္ ကိုပါဠိလိုေခၚတာပါ။ အသံ႐ွိန္အေနနဲ႔ (႐ြတ္ဆိုတဲ့သူ အေပၚမူတည္ၿပီး) ႏွစ္မၾတာ ကေန ႏွစ္မၾတာခဲြ ေက်ာ္အထိ ႐ြတ္ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
တိုင္သံ (၁၀) ပါး
ႏွိမ့္လို႔ ျမႇင့္လို႔မရတဲ့ သံရပ္၊ သံျဖတ္ေတြ၊ တက္သံနဲ႔နိမ့္သံ ၂ခုၾကားကအသံေတြကို တုိင္သံ လို႔ေခၚ ပါတယ္။
အက္၊ အစ္၊ အတ္၊ အပ္၊ အိတ္ ........ (၅) လံုး
အိပ္၊ အုတ္၊ အုပ္၊ ေအာက္၊ အုိက္ ........ (၅) လံုး
တိုင္သံေတြဟာ ကသတ္၊ စသတ္၊ တသတ္ နဲ႔ ပသတ္ ဆုိတဲ့ အသတ္ေလးမ်ိဳးပါတဲ့ အသံေတြျဖစ္ပါတယ္။ အလြယ္တကူ မွတ္ခ်င္ရင္ 'ကြမ္းစားတတ္ၿပီ' လို႔ အသတ္ေလးခုကို မွတ္ထားႏိုင္ပါတယ္။ က စ တ ပ ဆုိတဲ့ အေပၚမွာ အသတ္တင္လုိက္ ရင္ တုိင္သံျဖစ္သြားပါတယ္။ တိုင္သံေတြကို သံမွန္၊ သံလတ္ လို႔လဲေခၚပါတယ္။ အသံ႐ွိန္အေနနဲ႔ (႐ြတ္ဆိုတဲ့သူ အေပၚမူတည္ၿပီး) တစ္မၾတာခဲြ ေလာက္အထိ ႐ြတ္ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
[ျပင္ဆင္ရန္​]
ဂ႐ု၊ လဟု
ဒီအသံေလးပါးကို ဂ႐ု၊ လဟုျပန္ခဲြရင္ .... တက္သံ (၁၈) ပါး (ေအာက္ျမစ္ နဲ႔ ၀စၥေပါက္ မပါတဲ့အသံေတြ နဲ႔ ကသတ္၊ စသတ္၊ တသတ္၊ ပသတ္ ဆိုတဲ့ အသတ္ေလးပါး မပါတဲ့အသံေတြ) ဟာ ဂ႐ုအသံ (ဂ႐ုကာရန္)ျဖစ္ၿပီး က်န္တဲ့ အသံသံုးပါး (သက္သံ၊ နိမ့္သံနဲ႔ တုိင္သံ ေပါင္း ၄၆ပါး) ကေတာ့ လဟုအသံ (လဟုကာရန္) ေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ေတာ့ အသံေလးပါးနဲ႔ ဂ႐ု၊ လဟု ဆိုတာကို သေဘာေပါက္ေလာက္ၿပီထင္ပါတယ္။



က်ေနာ္ဒီကဗ်ာေရးနည္းေတြကုိဆုိဒ္တစ္ခုမွကူးယူထားတာပါ
အခုအဲဆုိဒ္ေလးကရွာမေတြ ့ေတာ့ပါဘူးးးး

ကဗ်ာေရးသူတက္ေအာင္ၿမင္ပါေစ..............ေခတ္သစ္မင္းနႏၵာ